Παγκόσμια Ημέρα για την Καρδιά

29 Σεπτεμβρίου 2011

Στόχος της Παγκόσμιας Ημέρας Καρδιάς είναι η ευαισθητοποίηση του παγκόσμιου κοινού για τα καρδιαγγειακά νοσήματα, που τις τελευταίες δεκαετίες αποτελούν μάστιγα στις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες και τείνουν να μετατραπούν σε «πανδημία» για τον πλανήτη, αγγίζοντας και τους πληθυσμούς των αναπτυσσόμενων χωρών.

Οι Έλληνες, διατρέχουμε τον υψηλότερο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα μεταξύ των χωρών της Μεσογείου, καθώς έχουμε εγκαταλείψει τον παραδοσιακό τρόπο διατροφής και ζωής: Το 45-50% του πληθυσμού είναι καπνιστές, έως και το 1/3 του πληθυσμού είναι παχύσαρκοι, το 10% πάσχει από διαβήτη και το 1/3 των Ελλήνων έχει αυξημένη αρτηριακή πίεση. Το αποτέλεσμα είναι στην Ελλάδα να έχουμε 20.000 νέα εμφράγματα ετησίως.

Με τη στεφανιαία νόσο να κρατάει τα σκήπτρα στις αιτίες θανάτου στον ελληνικό πληθυσμό και με δεδομένο ότι πλέον τα καρδιακά νοσήματα χτυπούν όλο και νεότερους σε ηλικία ανθρώπους, οι γιατροί μας προειδοποιούν να αλλάξουμε τρόπο ζωής.

Τα καρδιαγγειακά νοσήματα

Οι καρδιαγγειακές νόσοι αφορούν διαταραχές που προσβάλλουν την καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία. Σε αυτές συγκαταλέγονται η στεφανιαία νόσος (εκδηλώσεις της οποίας είναι το έμφραγμα του μυοκαρδίου -καρδιακή προσβολή-, η στηθάγχη και οι αρρυθμίες), η περιφερική αρτηριακή νόσος (που μπορεί να εκδηλωθεί με πόνο που μοιάζει με κράμπα στα κάτω άκρα κατά τη διάρκεια άσκησης), η αγγειακή εγκεφαλική νόσος (που εκδηλώνεται με αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και παροδικό εγκεφαλικό επεισόδιο), η υπέρταση, η ρευματική νόσος της καρδιάς, καθώς και η συγγενής καρδιοπάθεια.

Τα στατιστικά στοιχεία που σχετίζονται με την καρδιαγγειακή νόσο εμφανίζονται δυσοίωνα σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με υπολογισμούς:

• κάθε 2 δευτερόλεπτα καταγράφεται ένας θάνατος που οφείλεται στη νόσο,
• κάθε 5 δευτερόλεπτα σημειώνεται μια καρδιακή προσβολή,
• κάθε 6 δευτερόλεπτα εκδηλώνεται ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.

1.    Στατιστικά στοιχεία

Η καρδιαγγειακή νόσος παραμένει η κύρια αιτία θνησιμότητας στον κόσμο, καθώς ένας στους τρεις θανάτους παγκοσμίως οφείλεται σε καρδιακή νόσο και αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Έως το 2025, οι θάνατοι θα ξεπερνούν τους 25.000.000 ετησίως.  Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο πεθαίνουν 17 εκατομμύρια άνθρωποι εξαιτίας της καρδιαγγειακής νόσου.

Ένας στους δέκα άνδρες, ηλικίας 50-59 ετών, έχει «σιωπηλή» στεφανιαία νόσο και κινδυνεύει να πάθει έμφραγμα χωρίς καμία προειδοποίηση. Αντίθετα, οι γυναίκες είναι περισσότερο τυχερές, καθώς το καρδιακό επεισόδιο συνήθως «προειδοποιεί» με πόνο στο στήθος.

Μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου κατά 20-25% μπορεί να επιτευχθεί εάν κάποιος ακολουθεί σταθερά τους κανόνες της μεσογειακής διατροφής, ενώ ελάττωση του βάρους κατά 5% επιτυγχάνει 30% μείωση του ενδοκοιλιακού λίπους που θεωρείται και το πλέον επικίνδυνο.

Πρώτη αιτία θανάτου από καρδιά των νέων ηλικίας κάτω των 35 ετών στην Ελλάδα είναι σήμερα η καρδιακή ανεπάρκεια, που οφείλεται στη β-Μεσογειακή αναιμία, ενώ κάθε χρόνο γεννιούνται στη χώρα μας περίπου 1.200 παιδιά με παθήσεις της καρδιάς.

Μόνο στη χώρα μας, κάθε χρόνο καταγράφονται περισσότερα από 15.000 νέα περιστατικά στεφανιαίας νόσου, πολλά από τα οποία αποβαίνουν μοιραία για τον ασθενή.

2.    Καρδιακή προσβολή

Η καρδιά, ο πιο δυνατός μυς του σώματός μας, σε κάθε κτύπο της δέχεται το αίμα από τις φλέβες, το οποίο προωθεί στις αρτηρίες, και μεταφέρει οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες  σε όλο τον οργανισμό. Η ίδια η καρδιά αντλεί οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά από τις στεφανιαίες αρτηρίες. Όταν διακοπεί η ροή του αίματος προς την καρδιά, αυτή η ξαφνική μείωση του οξυγόνου και των θρεπτικών συστατικών προκαλεί καρδιακή προσβολή.

3.    Εγκεφαλικό επεισόδιο

Η λειτουργία του εγκεφάλου βασίζεται στο αίμα που διέρχεται από αυτόν, το οποίο προέρχεται από την καρδιά. Σε περίπτωση που αυτή η ροή διακοπεί, τα κύτταρα του εγκεφάλου που δεν λαμβάνουν οξυγόνο πεθαίνουν με αποτέλεσμα να παθαίνει βλάβη ο εγκέφαλος. Η βλάβη αυτή, ανάλογα με το ποσοστό της καταστροφής των κυττάρων, ενδέχεται να έχει παροδικές ή μόνιμες επιπτώσεις.

4.    Αρτηριοσκλήρυνση

Το έμφραγμα του μυοκαρδίου, η στηθάγχη και το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο οφείλονται στις καρδιαγγειακές νόσους. Αυτά τα οξέα επεισόδια προκαλούνται λόγω αθηροσκλήρωσης ή αθηρωμάτωσης, δηλαδή μιας βλάβης στο τοίχωμα των αγγείων. Η αθηρωματική πλάκα που δημιουργείται εκεί μεγεθύνεται και στενεύει τον αυλό των αγγείων, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η ροή του αίματος. Οι παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση αθηρωματικής πλάκας δεν είναι απόλυτα γνωστοί. Μέσω διαφόρων μελετών έχει προκύψει ότι οι παράγοντες κινδύνου μπορούν να είναι είτε γενετικοί είτε περιβαλλοντικοί. Αυτοί οι παράγοντες κινδύνου μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες: α) τους τροποποιήσιμους, δηλαδή αυτοί που μπορούν να αλλάξουν και β) τους μη τροποποιήσιμους, εκείνους που δεν μπορούν να αλλάξουν. Στους τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου εντάσσονται η υπέρταση, η δυσλιπιδαιμία (τα μη φυσιολογικά επίπεδα χοληστερόλης), ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία, η έλλειψη άσκησης, το στρες, το κάπνισμα, και το αλκοόλ, ενώ στους μη τροποποιήσιμους περιλαμβάνονται η ηλικία, η κληρονομικότητα και το φύλο. Όσον αφορά τους μη τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου, θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη κατά την επιλογή της θεραπείας και τον υπολογισμό των κινδύνων. Οι τροποποιήσιμοι παράγοντες, από την άλλη πλευρά, μπορούν να αντιμετωπιστούν, ακόμη και να εξαλειφθούν. Για παράδειγμα, η καταπολέμηση της αρτηριακής υπέρτασης μπορεί να βασιστεί στη σωματική άσκηση, στην απώλεια βάρους, στον περιορισμό του άλατος καθώς και σε φάρμακα, ενώ και η δυσλιπιδαιμία αντιμετωπίζεται με την κατάλληλη διατροφή, άσκηση και φάρμακα. Η διακοπή του καπνίσματος, η σωστή διατροφή και η σωματική δραστηριότητα έχει αποδειχθεί σε μελέτες ότι μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο εκδήλωσης καρδιαγγειακών νόσων. Επίσης, πολύ σημαντικό ρόλο παίζουν τα διαθέσιμα φάρμακα, τα οποία γίνονται ολοένα πιο αποτελεσματικά και ασφαλή. Οι κατηγορίες στις οποίες ταξινομούνται είναι οι εξής: α) αντιυπερτασικά, β) αντιαιμοπεταλιακά, γ) ινσουλίνη, δ) στατίνες, ε) από του στόματος αντιπηκτικά, στ) από του στόματος υπογλυκαιμικά και ζ) αναστολείς απορρόφησης χοληστερόλης.

Αίτια και συμπτώματα

5.    Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στις καρδιαγγειακές νόσους;

Μια σειρά παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν καρδιαγγειακές νόσους, οι πλειοψηφία των οποίων όμως αφορούν επιλογές τρόπου ζωής και άρα μπορούν εύκολα να ελεγχθούν. Παράγοντες όπως το κάπνισμα, η αυξημένη ποσότητα λιπιδίων στο αίμα, η παχυσαρκία και το άγχος προσβάλλουν το καρδιαγγειακό σύστημα και προκαλούν νόσους που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής  και μπορούν να αποβούν μοιραίες. Επιπροσθέτως, ο σακχαρώδης διαβήτης, η κληρονομικότητα και η ηλικία μπορούν να αποτελέσουν επίσης παράγοντες προδιάθεσης στις καρδιαγγειακές νόσους.

6.    Ποια είναι τα συμπτώματα της καρδιαγγειακής νόσου;

Συνήθως τα άτομα που πάσχουν από καρδιαγγειακή νόσο δεν παρουσιάζουν συμπτώματα, ενώ τις περισσότερες φορές η πρώτη ένδειξη είναι η καρδιακή προσβολή ή το εγκεφαλικό επεισόδιο. Συνεπώς, είναι έκδηλη η ανάγκη για επίγνωση των παραγόντων κινδύνου και για λήψη κατάλληλων μέτρων με σκοπό τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης της νόσου. Η καρδιακή προσβολή εκδηλώνεται με πόνο ή δυσφορία στο στήθος, στα χέρια, στον αγκώνα, στον αριστερό ώμο, στη γνάθο και την πλάτη. Επίσης, μπορεί να παρουσιαστεί δυσκολία στην αναπνοή και λαχάνιασμα, αίσθημα λιποθυμίας και ζάλη, ναυτία ή έμετος, κρύος ιδρώτας και χλόμιασμα.

Το εγκεφαλικό επεισόδιο εκδηλώνεται με ξαφνική αδυναμία στο πρόσωπο, τα χέρια και τα πόδια και μάλιστα πιο συχνά σε μια από τις πλευρές του σώματος. Επίσης, μπορεί να εμφανιστεί ξαφνικό μούδιασμα του προσώπου, του χεριού και του ποδιού και ιδίως στη μία πλευρά, δυσκολία όρασης είτε στο ένα είτε στα δύο μάτια, κεφαλαλγία, αδυναμία, λιποθυμία, σύγχυση και δυσκολία στην ομιλία και την κατανόηση, ζάλη και απώλεια ισορροπίας.

Πρόληψη και αντιμετώπιση

Η πρόληψη ενδέχεται να αποτρέψει τη θεραπεία, αρκεί να περιοριστούν οι παράγοντες κινδύνου που μπορούν να αντιμετωπιστούν.

Η διακοπή του καπνίσματος παρέχει ποικίλα οφέλη, με κυριότερο τη μείωση των πιθανοτήτων εμφάνισης καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού επεισοδίου.

Η σωστή διατροφή με βάση ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο (καθημερινή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, περιορισμός του αλατιού, των λιπαρών τροφών, καθώς και του αλκοόλ) βοηθάει στην προστασία των αιμοφόρων αγγείων και των εγκεφαλικών ιστών. Η παχυσαρκία αποτελεί ένα από τα μεγάλα προβλήματα της σύγχρονης εποχής, η οποία εκτός από τη σωστή διατροφή μπορεί να αντιμετωπιστεί και με την κατάλληλη φυσική δραστηριότητα.

Η άσκηση σε καθημερινή βάση για 30 λεπτά τουλάχιστον απομακρύνει τον κίνδυνο για καρδιακή προσβολή και εγκεφαλικά επεισόδια. Η υψηλή αρτηριακή πίεση, ο διαβήτης και η υπερχοληστερολαιμία (μεγάλη ποσότητα χοληστερόλης στο αίμα) συνιστούν επίσης παράγοντες κινδύνου, οι οποίοι όμως μπορούν να αντιμετωπιστούν με επιτυχία αν συνδυαστεί η σωστή διατροφή με τη φυσική δραστηριότητα.

Παράλληλα, η Παγκόσμια Ομοσπονδία Καρδιάς  προτρέπει τους πολίτες να εξετάσουν  τα επίπεδα χοληστερίνης και αρτηριακής πίεσης και να υπολογίσουν το Δείκτη Μάζας Σώματός τους (ΔΜΣ).